ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ САНИТАРИЯЛЫҚ-ЭПИДЕМИОЛОГИЯЛЫҚ ҚЫЗМЕТТІҢ ТАРИХЫ
Article Sidebar
Main Article Content
Аңдатпа
Мақалада Қазақстан Республикасындағы санитариялық-эпидемиологиялық қызметтің қалыптасу және даму тарихы кезең-кезеңімен талданады. Зерттеудің мақсаты – кеңестік кезеңнен бастап тәуелсіз Қазақстан жағдайындағы санитариялық-эпидемиологиялық қызметтің институционалдық эволюциясын, нормативтік-құқықтық негізін және қазіргі заманғы сын-тегеуріндер аясындағы рөлін кешенді түрде көрсету. Зерттеу барысында тарихи-институционалдық талдау, нормативтік-құқықтық құжаттарға шолу, салыстырмалы талдау әдістері қолданылды.
Мақалада XX ғасырдың 20–30-жылдарында Қазақстан аумағында санитарлық инспекциялар мен эпидемиологиялық отрядтар құру арқылы мемлекеттік санитариялық қызметтің негізі қаланғаны, кейін Қазақ КСР-дағы санитарлық-эпидемиологиялық станциялар мен зертханалардың бірыңғай желісі қалыптасқаны көрсетіледі. Кеңестік кезеңде санитариялық-эпидемиологиялық қызмет жұқпалы ауруларға қарсы күресте, жаппай иммундау жүргізуде, ауызсу мен тамақ өнімдерінің қауіпсіздігін қамтамасыз етуде шешуші рөл атқарды.
Тәуелсіздік жылдарында қызмет құрылымы мен өкілеттіктері бірнеше рет қайта ұйымдастырылды. 1994 және 2002 жылдардағы «Халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы туралы» заңдар санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылықты қамтамасыз етудің құқықтық, экономикалық және әлеуметтік негіздерін айқындап, мемлекеттік санитариялық-эпидемиологиялық қызмет жүйесін бекітті.
2010–2020 жылдары жүргізілген реформалар нәтижесінде санитариялық-эпидемиологиялық бақылау денсаулық сақтау жүйесіндегі қоғамдық денсаулық сақтау бағытымен интеграцияланып, Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінің Санитариялық-эпидемиологиялық бақылау комитеті түрінде жаңа ұйымдастырушылық деңгейге шықты.
COVID‑19 пандемиясы қызметтің маңызын ерекше айқындап, кадрлық әлеуетті, зертханалық инфрақұрылымды және тәуекелге негізделген мемлекеттік бақылауды одан әрі нығайту қажеттігін көрсетті.
Зерттеу нәтижелері санитариялық‑эпидемиологиялық қызметтің эволюциясы қоғамдық денсаулық сақтау институты ретінде оның функцияларының кеңеюімен, құқықтық базаның күрделенуімен және биологиялық қауіпсіздік саласындағы жаңа сын-қатерлерге бейімделуімен сипатталатынын дәлелдейді.
Article Details
##submission.citations##
Klebanov, Ya. A. (1982). Sanitary and Epidemiological Service of the Kazakh SSR (in Russian). Alma-Ata.
Kokebayeva, G. (2024). Infectious Disease Epidemics in Kazakhstan in the 1900s. Pertanika Journal of Social Sciences & Humanities.
Law of the Republic of Kazakhstan dated July 8, 1994 No. 110-XIII “On Sanitary and Epidemiological Well-Being of the Population” (in Kazakh/Russian).
Law of the Republic of Kazakhstan dated December 4, 2002 No. 361-II “On Sanitary and Epidemiological Well-Being of the Population” (as amended) (in Kazakh/Russian).
Code of the Republic of Kazakhstan “On Public Health and Healthcare System,” July 7, 2020 No. 360-VI (in Kazakh/Russian).
“On Approval of the Regulation on the State Sanitary and Epidemiological Service of the Republic of Kazakhstan,” Resolution of the Government of the RK, 1995 (in Russian).
Resolution of the Government of the Republic of Kazakhstan No. 71 dated February 17, 2017 “On the Reorganization of the Consumer Protection Committee and Establishment of Public Health Protection Bodies” (in Russian).
Committee for Sanitary and Epidemiological Control of the Ministry of Health of the Republic of Kazakhstan: Official website (in Kazakh/Russian).
Byurabekova, L. V. (2023). Development of the Sanitary and Epidemiological Service: International Experience and Challenges for Kazakhstan. Research Result.
“Kazakhstan Celebrated the Day of Sanitary and Epidemiological Service for the First Time” (2025). Official website of the National Center for Expertise (in Kazakh/Russian).
“History of Medicine in Kazakhstan Based on Archival Materials” (2014). e-history.kz (in Russian).